Medal Zamek Sandomierski 089

Opis

Zamek sandomierski jako budowla drewniana istniał już w XI w. i miał charakter siedziby warownej. W 1138r. na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego Sandomierz został stolicą
księstwa dzielnicowego, a zamek awansował na stałą rezydencję książęcą. Zamieszkiwali w nim książęta dzielnicowi władający ziemią sandomierską i senioralną krakowską nadając wysoką rangę polityczną i kulturalną dworowi sandomierskiemu .
W XIVw. z fundacji króla Kazimierza Wielkiego na miejscu drewnianego grodu wzniesiono murowaną gotycką budowlę z wieżą obronną i murem zamkowym. Sandomierz w tym czasie był jednym z ważniejszych ośrodków państwowych Małopolski, a zamek stał się siedzibą królewskich starostów jednocześnie dość często goszcząc władców Polski.
W XVIw. z inicjatywy króla Zygmunta I Starego rozpoczęto przebudowę gotyckiego zamku w renesansową rezydencję. Prace powierzono architektowi Benedyktowi zwanemu Sandomierzaninem. Mistrz Benedykt realizował plan rozbudowy według którego istniejący budynek stanowił skrzydło południowe, wzniesiono skrzydło wschodnie i rozpoczęto budowę skrzydła zachodniego. W 2 poł. XVIw. za panowania króla Zygmunta Augusta dalsze prace przy rozbudowie kontynuował architekt i rzeźbiarz Santi Gucci. W tym okresie ostatecznie ukształtował się czworobok renesansowego zamku, który pełnił funkcje administracyjno – sądowe i stał się siedzibą starostów grodowych.
Za panowania króla Jana Kazimierza w 1656r. w czasie „potopu” zamek został wysadzony w powietrze przez wycofujące się wojska szwedzkie. Zniszczeniu uległy skrzydła wschodnie i południowe. Najmniej ucierpiało skrzydło zachodnie, które na polecenie króla Jana III Sobieskiego zostało przebudowane w wolno stojący budynek typu pałacowego, który w zasadniczym zrębie przetrwał do dnia dzisiejszego. Zamek będący siedzibą starostów sandomierskich stał się budynkiem użyteczności publicznej: urzędem, sądem i więzieniem.
Po III rozbiorze Polski zaborca austriacki przeznaczył zamek na sąd i więzienie. Jednakże praktyczne funkcjonowanie więzienia rozpoczęło się w 1825r. w czasach zaboru rosyjskiego.
W 1844r. przebudowano pozostałości królewskiego zamku nadając mu surowe klasycystyczne formy architektoniczne. W końcu XIX stulecia półokrągły dziedziniec więzienny obudowano nowym skrzydłem tzw. „rogalem”, a w mur północny wstawiono budynek dla administracji więziennej. Tak ukształtowany zamek pełnił funkcje więzienne do 1959r. W latach 1965-1986 przeprowadzono gruntowne prace remontowo-konserwatorskie,
m.in. rozebrano budynek administracji i okalający dziedziniec „rogal”. W 1986r. decyzją Miejskiej Rady Narodowej w Sandomierzu przeznaczono zamek na siedzibę Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.
W latach 1995-2002 wykonano prace związane z rekonstrukcją i stabilizacją wzgórza zamkowego oraz modernizacją dachu i poddasza zamkowego. Za te prace Muzeum otrzymało Sybillę 2002 – I nagrodę w konkursie na wydarzenie muzealne roku w kategorii: dokonania z zakresu konserwacji.
W latach 2004-2007 przeprowadzono prace rewitalizacyjne wewnątrz zamku.